Coğrafya:

1. Coğrafi Konum:(Matematik)

   
   

   • Ülkelerin Dünya üzerinde bulundukları yerlerdir.

     
     

     Türkiye: 26-45 doğu meridyeni, 36-42 kuzey paralelleri.

     
     

     1. Paraleller:(36-42)

        
        

   • 90 tane kuzey, 90 tane Güney= 180 tane

     
     

   • Kutuplara doğru kısalır

     
     

   • 2 paralel arası 111 km

     
     

   • Enlem: Bir yerin ekvatora olan uzaklığı

     
     

     Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe:

     
     

     1. Gölge boyu uzar.

        
        

     2. Sıcaklık azalır.

        
        

     3. Tuzluluk oranı azalır.

        
        

     4. Çizgisel hız azalır (Açısal hız değişmez)

        
        

     5. Grup - tan süresi artar.

        
        

     6. Yer çekimi artar.

        
        

     7. Gece - gündüz süresi süre farkı artar (Ekvator 12 saat gündüz/ 12 saat gece, kutuplar ise 6 ay gündüz/ 6 ay gece)

        
        

     8. Kalıcı kar alt sınırı alçalır.

        
        

     9. Güneş ışınları geliş açısı küçülür.

     
     

     2)Meridyen:(26-45)

     
     

   • 180 doğu, 180 batı= 360 tane.

     
     

   • İki meridyen arası 4 dakika.

     
     

   • İki meridyen arası uzaklık sadece ekvatorda 111 km.

     
     

   • Türkiye'de doğu - batı zaman farkı. (19*4= 76 dakika)

   • Doğuda yerel saat daima ileridedir.

     
     

   • Aynı boylamdaki noktalarda yerel saat yıl boyu aynı.

     
     

   • Boylam: Bir yerin Greenwich'e olan uzaklığı.

     
     

2. Ulusal Saat:

   
   

   • Iğdır yerel saatini kullanmaktayız.

     
     

   • Iğdır (yaz saati), İzmit(kış saati) (Iğdır(45), İzmit(30)= 15 meridyen fark olmalı)

     
     

   • Iğdır (yaz saati, Mart son pazarı, 3.saat dilimi), İzmit (kış saati, Ekim son pazarı, 2.saat dilimi)

     Özel Tarihler:

     
     

     1. 21 Mart, 23 Eylül:

• Güneş ışınları ekvatora dik geliyor.

  
  

• Gece gündüz eşit. (ekinoks) 2) 21 Aralık:

• Oğlak dönencesine güneş ışınları dik gelir.

  
  

• Kuzey yarım kürede kış.

  
  

• Kuzeye doğru gidildikçe gece uzar.

  
  

  Türkiye'de:

  
  

• Güneş ışınları en küçük açı ile gelir.

  
  

• En uzun gölge boyu.

  
  

  1. 21 Haziran:

     
     

• Yengeç dönencesine dik gelir.

  
  

• Güney yarım kürede kış.

  
  

• Kuzeye doğru gündüz uzar. Türkiye'de:

• Güneş ışınları en büyük açı ile gelir.

  
  

• En kısa gölge boyu.

  
  

  1. Türkiye'nin Matematik konumu sonuçları:

     
     

     1. Orta kuşakta yer aldığı için:

        
        

• 4 mevsim yaşanır.

  
  

• Batı rüzgarlar ve cephe yağışları vardır.

  
  

• Akdeniz iklimi vardır.

  
  

• Fiyord ve skayer kıyı tipleri yoktur.

  1. Yengeç Dönencesinde olduğu için:

     
     

• Bakı (güneş alma yönü) yıl boyu güneydedir.

  
  

• Gölge kuzeye düşer.

  
  

  Not: Karadeniz'de dağların kuzeye bakan yamacı denizellikten dolayı daha sıcaktı. Bu durum enlem değil özel konumdur.

  
  

  1. Kuzey'e doğru gidildikçe:

     
     

• Orman üst sınırı alçalır.(Akdeniz 2800 metreye kadar ağaç, Karadeniz'de ise 2000 metre.)

  
  

  Not: En çok ormanı olan il Antalya.

  
  

• Güneş ışınları hiç bir zaman dik olarak gelmez.

  
  

• Gölge boyu hiçbir zaman ''sıfır'' olmaz.

  
  

  1. 26-45 Doğu Boylamında Yer aldığı için:

  
  

• 2. ve 3. saat dilimleri arasında yer alır.

  
  

• Yerel saati Greenwhich'e göre ileridedir.

  
  

  1. Özel Konum:

     
     

     1. Yüksek, Dağlık, Engebeli olduğu için:

        
        

• Gerçek olan ile izdüşüm olanı arasındaki fark fazladır.

  
  

• Kısa mesafe bitki ve iklim değişir.

  
  

• Akarsuların hidra elektrik potansiyeli yüksektir.

  
  

• Petrol ve doğalgaz zengini ülkeler ile komşudur.

  
  

  Not: En yüksek bölge Doğu Anadolu Bölgesi, En alçak bölge Marmara, en küçük bige ise Güneydoğu.

  
  

  1. Asya, Avrupa kıtalarının kesiştiği noktada yer aldığı için:

     
     

• Transit taşımacılık gelişmiştir. (En uzun tünel Ovit)(Rize - Erzurum)

  
  

• Enerji koridoru özelliği taşır.

  1. Bakü - Tiflis - Ceyhan Hattı: Türkiye'den, Dünya'ya yayılır. (Petrol)

     
     

  2. Mavi Akım Projesi: Rus doğalgazı önce Anadolu, daha sonra tüm Avrupa.

     
     

  3. Türk Akım Projesi: Rus doğalgazının Trakya'dan, Avrupa'ya gitmesi.

     
     

  4. TANAP: Azerbaycan'dan, Türkiye'ye doğalgaz gelmesi.

     
     

  5. TAP: Azerbaycan doğalgazının, Türkiye'den İtalya'ya taşınması.

     
     

  6. Şah Deniz Projesi: Azerbaycan doğalgazının Anadolu'dan, Avrupa'ya taşınması.

  
  

  3)Genç zamanda oluştuğu için:

  
  

• Deprem riski yüksektir.

  
  

• Volkanizma etkilidir.

  
  

• Sağlık turizmi (kaplıca) gelişmiştir.

  
  

• Ortalama yükseltti fazla.

  
  

• Madem çeşitliliği fazla.(En çok maden Doğu anadolu)

  
  

  Not: Rize ve çevresi = Turunçgil, kivi, zeytin yetişir. Iğdır = Pamuk yetişir.(Mikroklima

  -> Fön rüzgârları yüzünden olur)Not: Aynı anda 4 mevsim =(özel koşum), yıl içinde 4 mevsim (matematik)

  
  

  1. Sınır kapıları:

     
     

     1. Bulgaristan: Kapıkule, Dereköy, Hamzabeyli (En yoğun Kapıkule'dir)

        
        

     2. Yunanistan: İpsala, Uzunköprü, Pazarkule (Main nehri sınırıdır )

        
        

     3. Gürcistan: Sarp, Aktaş, Türkgözü

        
        

     4. Ermenistan: Alican, Akyaka (Kapalı)

        
        

     5. Nahçıvan: Dilucu (umut) (en kısa sınır)

        
        

     6. İran: Kapıköy, Gürbulak, Esendere (Kasr-ı Şirin Antlaşması ile doğu sınırı belli olmuştur. İmzalan en eski sınır)

        
        

     7. Irak: Habur, Üzümlü

        
        

     8. Suriye: Zeytindalı(en son açılan), Cilvegözü, Yayladağı, Öncülpınar, Mürşitpınar, Ceylanpınar, Nusaybin, Islahiye, Çobanbey (Altı çizili olan kpılar kapalıdır.)

  Demiryolu:

  
  

  1. Kapıkule Açık Kapı

     
     

  2. Uzunköprü Açık Kapı

     
     

  3. Nusaybin X Kapalı Kapı

     
     

  4. Akyaka X Kapalı Kapı

     
     

  5. Islahiye X Kapalı Kapı

     
     

  6. Kapıköy Açık Kapı

     
     

  7. Çobanbey X Kapalı Kapı

  1. Türkiye'nin Yer Şekilleri:

     
     

     1. Zamanlar:

  
  

  1.Zaman(Paleozoik):

  
  

• Zonguldak (taşkömürü yatakları) ve Masif (eski - yaşlı) araziler olmuştur. Bunlar:

  1. Anamur Masifi

     
     

  2. Mardin Masifi

     
     

  3. Bitlis Masifi

     
     

  4. Kırşehir Masifi

     
     

  5. Kastamonu Masifi

     
     

  6. Yıldızdağları Masifi

     
     

  7. Menteşe Masifi 2.Zaman (Mezazoik):

• Deniz ve okyanus tabanlarında tortular birikir.

  
  

• Dağların hazırlık evresidir.

  
  

  KPSS'de en çok çıkan yer 3. Zaman! 3.Zaman (Tersiyer):

• Türkiye'nin oluşumu.

  
  

• Alp - Himalaya dağları oluşuyor.

  
  

• Toroslar ve Kuzey Anadolu dağları oluşuyor.

  
  

• Sıradağ volkanlar oluşuyor.

  
  

• Akarsu vadi sistemleri oluşuyor.

  
  

• Linyit, bor, tuz bu zamanda oluşur.

  
  

• Epirojonez (kıta oluşumu) bu zamanda

  
  

• Anadolu yarımadası toptan yükseliyor.

  4.Zaman (Kuaterner):

  
  

• İnsan ortaya çıkıyor.

  
  

• 4 büyük buzul devrimi oluşuyor.

  
  

• Boğazlar oluşuyor.

  
  

• Ege Denizi oluşuyor.

  
  

• Karadeniz oluşuyor.

  Dağlar:

  
  

  1. Kıvrımlı Dağlar:

     
     

• Sayıca en fazla olandır.

  
  

  

  
  

  Kıvrımlı Dağlar Haritası

  
  

  1. Kuzey Anadolu Dağları:

     
     

• Batı Karadeniz: Bolu, Ilgaz, Küre, Köroğlu Dağları

  
  

• Orta Karadeniz: Canik Dağı

  
  

• Doğu Karadeniz (Tren yolu yoktur. En fazla yağış burada): Çimen, Kapı, Mescit,

  Yalnızçam, Kaçkar Dağları

  
  

  1. Toroslar:

  
  

• Doğu Toroslar: Bey, Akdağlar, Sultandağlar, Dedegöl

  
  

• Orta Toroslar: Bolkar, Aladağlar, Tahtalı, Bin boğa

  
  

• Batı Toroslar Buzul (Cilo) (En yüksek 2.Dağ) 2)Kırıklı Dağlar:

  
  

  

  Kırıklı Dağlar Haritası

  
  

  

  
  

  Kırıklı Dağlar Kodu: KAZMA YUNTMUŞ BOZ AYIM

  
  

  Not: Birde Akdeniz, Hatay çevresinde Nur (Amanos) dağları kırılma ile oluşmuştur. Grabeni ise Amik ovasıdır.

  
  

  3) Volkanik:

  
  

• Doğu Anadolu: Ağrı, Süphan, Nemrut

  
  

• İç Anadolu: Erciyes, Melendiz, Hasan Karacadağ, Karadağ

  
  

• Marmara: Uludağ (iç püskürüktür)(en genç volkanik Dağ)

  
  

• Ege: Manisa (Kula)

  
  

• Akdeniz: Hatay (Hassa)

  
  

• Güneydoğu: Karacadağ

  
  

  Not: Volkanik sahalar verimli olduğu için çevresinde yoğun nüfus vardır.

  3)Ovalar:

  
  

  1)Kıyı(Delta)Ovaları: (En verimli toprak)

  
  

  Bir akarsuyun delta ovası oluşturabilmesi için:

  
  

• Akarsu bol miktarda Alüvyal madde taşımalı

  
  

• Kıyı derinliği az olmalı

  
  

• Kıyıda güçlü akıntı veya dalga olmamalı

  
  

• Gelgit etkisi az olmalı.

  
  

  8 tanedir:

  
  

  1. Kızılırmak: Bafra ovası

     
     

  2. Yeşilırmak: Çarşamba ovası

     
     

     

  3. B.Menderes: Balat ovası

     
     

  4. K.Menderes: Selçuk ovası Kıyı derinliği az(dağlar dik çünkü)

     
     

  5. Gediz: Menemen Deltası

     
     

  6. Bakırçay: Dikili ovası

     
     

  7. Seyhan, Ceyhan: Çukurova

     
     

  8. Göksü: Silifke ovası 2)İç ovalar:

     1. Karstik: (Kireç ve alçılıdır) (Verimsiz) (Akdeniz) TAKKEMİÇ

        T: Tefenni A: Acıpay K: Kestel K: Korkuteli E: Elmalı

        M: Muğla Ç: Çivril

     2. Tektonik: (En fazla sayı) (Fay üzerinde) Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde olanlar:

  a)Marmara: Gönen, Karacabey, Yenişehir, Mustafa Kemal Paşa b)Karadeniz: Bolu, Düzce, Tosya, Merzifon, Erbaa, Zile, Niksar, Suluova c)Doğu Anadolu: Tercan, Aşkale, Horasan

  Doğu Anadolu Fay Hattı üzerinde olanlar:

  
  

  1. Akdeniz: Amik, Maraş

     
     

  2. Doğu Anadolu: Elbistan, Malatya, Elazığ, Muş, Yüksekova Batı Anadolu Fay Hattı üzerinde olanlar:

  a)Ege: Büyük ve Küçük Menderes, Gediz, Bakırçay, Edremit

  Platolar:(Yüksekte kalan düzlük)

  
  

  1. Tabaka Düzlüğü: (En çok)

     
     

     1. İç Anadolu: Cihanbeyli, Obruk, Haymana, Bozok, Uzunyayla b)Güneydoğu: Şanlıurfa, Gaziantep

  c)Ege: Yazılıkaya 2)Aşınım:

  a)Marmara: Çatalca - Kocaeli b)Karadeniz: Perşembe 3)Karstik:

  a)Akdeniz: Tekke ve Taşeli 4)Volkanik:

  1. Doğu Anadolu: Erzurum - Kars - Ardahan Platosu Not: Türkiye Platolarının Genel Özellikleri:

• En çok İç Anadolu'da vardır.

  
  

• En sanayileşmiş plato: Çatalca - Kocaeli

  
  

  - En alçak: Çatalca - Kocaeli, En yüksek: Erzurum - Kars - Ardahan

  
  

• En büyük plato: Bozok Platosu

  
  

• Türkiye epirojenik olarak yükselmesi beraberinde platolar yüksekte kalmıştır

  Türkiye'de Dış Kuvvetler: 1)Akarsular:

  1. Aşındırma En Fazla Etkili Olan:

     
     

     1. Vadi: Boğaz (Yarma), Kanyon

  
  

  -Çentik: " V " şeklinde, Türkiye yüksek ve dağlı olduğu için bu olur. (Doğu Anadolu Karadeniz)

  
  

  -Boğaz: Karadeniz ve Akdeniz'de dağların paralel olması ile olur.

  
  

  -Kanyon: Karstik arazilerde olur. (En çok Akdeniz) 2)Menderes: Ege'de çoktur.

  Hidroelektrik potansiyeli düşük,(Yavaş), Barajlar sulama amaçlı kurulmuştur. 3)Peribacaları: Volkanik tüf, sel suları ve rüzgarlar oluşturur.

  İç Kuvvet Dış Kuvvet (=Hem iç, hem dış) 4)Kırgıbayır: Sel yarıntısı, En fazla İç Anadolu. (Erozyon bölgelerinde olur)

  5)Peneplen: Akarsunun aşındırdığı en alt seviye (deniz seviyesi)(Çatalca -Kocaeli)

  
  

  2)Biriktirme:

  
  

  1. Birikinti Konisi - Yelpazesi: Dağ etkilerinde olur. (su kaydırağı gibi) (İnegöl örnek)

     
     

  2. Irmak Adası: Menderes okyanusunda oluşan küçük adalar

     
     

     Not: Menderes hem aşındırma, hem birikinti

     
     

  3. Seki (taraça): Akarsuda oluşan basamaklar. Akarsunun toptan yükselmesi ile olur.

  
  

  Not: Sekiler hem aşındırma, hem birikinti. 2)Buzullar:

  (Etkisi en az)=(Türkiye orta kuşakta)

  
  

• 2400 metre üzeri yerlerde olur =(Sirk(buzul)Gölü, hörgüç kaya, Tekne vadi, tekke buzulu, moren (toprak))

  
  

• En küçük 5 dağda vardır: Ağrı, Buzul, Süphan, Kaçkar, Erciyes.

  1. Rüzgarlar:

     
     

     Karasalda, En fazla İç Anadolu (bitki örtüsü az olduğu için).

     
     

• Doğu Anadolu ve Güneydoğu'da da vardır.

  
  

• Mantar kaya, Tafoni, Kumul, Lös(Toprak) örnektir.

  
  

  1. Karstlaşma:

     
     

• Kalker (Kireç taşı)

  
  

• Jips(Alçı taşı)

  
  

• Kaya tozu, dolomit

  
  

• Karstik taşlar= En fazla Akdeniz (Antalya, Konya, Çankırı, Sivas, Muğla, Denizli, Uşak)'da vardır.

  
  

  1. Aşındırma:

     
     

     Lapya (En küçük Ova) --> Dolin--> Uvala--> Lapya --> Polye (En Büyük Ova) --> Mağara, Obruk

     
     

     Obruklar:

     
     

• Cennet-Cehennem (Mersin)

  
  

• Kızören(Konya)

  
  

• Karstik arazi turizmi olumlu şekilde etkilemiştir.

  
  

• Tarım, ulaşım ve yerleşim ise olumsuz

  
  

• Akdeniz'de göçme (çökme) depremine neden olmuştur.

  
  

  1. Biriktirme:

  
  

• Sarkıt + Dikit = Sütun

  
  

• Traverten (Pamukkale) 5)Dalgalar:

  1. Aşındırma:

     
     

     1. Falez:

        
        

• Dağların denize paralel uzanması gerekir.

• Karadeniz (Doğu-Batı), Akdeniz(Antalya çevresi), Muğla(Menteşe), Ege'de de vardır.

  
  

  1. Biriktirme:

     
     

     1. Kıyı seti(Lagün):

        
        

• Kıyı yakınındaki kayaların önünün dalgalar tarafından taşınan malzemelerle kapanıp göl oluşması

  
  

• Büyük ve Küçük Çekmece, Durusu (Terkos) 2)Tombolo(Saplıada):

• Sinop(İnceburun), Balıkesir(Kapıdağ)

  Türkiye'de Dış Kuvvetler: 1)Akarsular:

  1. Aşındırma En Fazla Etkili Olan:

     
     

     1. Vadi: Boğaz (Yarma), Kanyon

  
  

  -Çentik: " V " şeklinde, Türkiye yüksek ve dağlı olduğu için bu olur. (Doğu Anadolu Karadeniz)

  
  

  -Boğaz: Karadeniz ve Akdeniz'de dağların paralel olması ile olur.

  
  

  -Kanyon: Karstik arazilerde olur. (En çok Akdeniz) 2)Menderes: Ege'de çoktur.

  Hidroelektrik potansiyeli düşük,(Yavaş), Barajlar sulama amaçlı kurulmuştur. 3)Peribacaları: Volkanik tüf, sel suları ve rüzgarlar oluşturur.

  İç Kuvvet Dış Kuvvet (=Hem iç, hem dış) 4)Kırgıbayır: Sel yarıntısı, En fazla İç Anadolu. (Erozyon bölgelerinde olur)

  5)Peneplen: Akarsunun aşındırdığı en alt seviye (deniz seviyesi)(Çatalca -Kocaeli)

  
  

  2)Biriktirme:

  
  

  1. Birikinti Konisi - Yelpazesi: Dağ etkilerinde olur. (su kaydırağı gibi) (İnegöl örnek)

     
     

  2. Irmak Adası: Menderes okyanusunda oluşan küçük adalar

     
     

     Not: Menderes hem aşındırma, hem birikinti

     
     

  3. Seki (taraça): Akarsuda oluşan basamaklar. Akarsunun toptan yükselmesi ile olur.

  
  

  Not: Sekiler hem aşındırma, hem birikinti. 2)Buzullar:

  (Etkisi en az)=(Türkiye orta kuşakta)

  
  

• 2400 metre üzeri yerlerde olur =(Sirk(buzul)Gölü, hörgüç kaya, Tekne vadi, tekke buzulu, moren (toprak))

  
  

• En küçük 5 dağda vardır: Ağrı, Buzul, Süphan, Kaçkar, Erciyes.

  1. Rüzgarlar:

     
     

     Karasalda, En fazla İç Anadolu (bitki örtüsü az olduğu için).

     
     

• Doğu Anadolu ve Güneydoğu'da da vardır.

  
  

• Mantar kaya, Tafoni, Kumul, Lös(Toprak) örnektir.

  
  

  1. Karstlaşma:

     
     

• Kalker (Kireç taşı)

  
  

• Jips(Alçı taşı)

  
  

• Kaya tozu, dolomit

  
  

• Karstik taşlar= En fazla Akdeniz (Antalya, Konya, Çankırı, Sivas, Muğla, Denizli, Uşak)'da vardır.

  
  

  1. Aşındırma:

     
     

     Lapya (En küçük Ova) --> Dolin--> Uvala--> Lapya --> Polye (En Büyük Ova) --> Mağara, Obruk

     
     

     Obruklar:

     
     

• Cennet-Cehennem (Mersin)

  
  

• Kızören(Konya)

  
  

• Karstik arazi turizmi olumlu şekilde etkilemiştir.

  
  

• Tarım, ulaşım ve yerleşim ise olumsuz

  
  

• Akdeniz'de göçme (çökme) depremine neden olmuştur.

  
  

  1. Biriktirme:

  
  

• Sarkıt + Dikit = Sütun

  
  

• Traverten (Pamukkale) 5)Dalgalar:

  1. Aşındırma:

     
     

     1. Falez:

        
        

• Dağların denize paralel uzanması gerekir.

• Karadeniz (Doğu-Batı), Akdeniz(Antalya çevresi), Muğla(Menteşe), Ege'de de vardır.

  
  

  1. Biriktirme:

     
     

     1. Kıyı seti(Lagün):

  
  

• Kıyı yakınındaki kayaların önünün dalgalar tarafından taşınan malzemelerle kapanıp göl oluşması

  
  

• Büyük ve Küçük Çekmece, Durusu (Terkos) 2)Tombolo(Saplıada):

• Sinop(İnceburun), Balıkesir(Kapıdağ)

  1. Tektonik(Çanak):

     
     

     Tektonik Göller Haritası

     
     

     Türkiye’de sayıca en fazla olan göller.

     
     

     1. Marmara: Manyas, Ulubat, İznik,Sapanca

        
        

     2. İç Anadolu: Tuz, Eber, Akşehir, Seyfe, Sultan sazlığı

        
        

     3. Akdeniz: Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl

        
        

     4. Doğu Anadolu: Van, Hazar, Aktaş 2) Karstik(Çanak):

  a) Akdeniz: Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Suğla, Salda, Avlan, Kovada, Yarışlı.

  
  

  Karstik Göller Haritası 3) Buzul (sirk) (Çanak):

  Buzul Sirk Göller Haritası

  
  

• Ağrı (Volkanik), Cilo (Kıvrımlı), Süphan (Volkanik), Kaçkar (Kıvrımlı), Erciyes (Volkanik), Bey (Kıvrımlı), Aladağlar (Kıvrımlı), Munzur (Kıvrımlı), Uludağ (Volkanik)

  
  

  -Türkiye’de volkanik ve kıvrımlı dağlarda buzul göl bulunur. Kırıklı dağların yükseltisiz olduğu için buzul dağ rastlanmaz.

  
  

  1. Volkanik(Çanak):

     
     

     Volkanik Çanak Göller Haritası

     
     

• Maara suların dolmasıyla oluşur.

  
  

• Nemrut, Acıgöl, Meke ve Gölcük.

  
  

  1. Volkanik Set (Set):

  
  

  Volkanik Set Göller Haritası Balık

  A

  
  

  Haçlı Çıldır

  Erçek

  
  

  Van -> Karma oluşum A

  Nazik

  
  

  (Hepsi Doğu Anadolu Bölgesi'nde) 6)Alüvyal (set):

  Alüvyal Set Göller Haritası

  
  

• Uzungöl(Karadeniz), Marmara(Ege), Köyceğiz(Akdeniz), Mogan, Eymir (İç Anadolu)

  
  

• Akarsuları Birikmesiyle oluşur 7)Kıyı Set (set):

  Kıyı Set Göller Haritası

  
  

• Büyük Çekmece, Küçük Çekmece, Durusu (Terkos) (Hepsi Marmara) 8)Heyelan Set (set):

  Heyelan Set Göller Haritası

  
  

• Tortum, Sera, Abant, Yedigöller, Zinav, Borabay (Hepsi Karadeniz) Tatlı Göl:

  Gidegeni olan göllerin suları tatlıdır. Suları tatlı olmayan Göller:

• Burdur, Acıgöl, Tuz gölü, Van gölü, Yarışlı, Seyfe. Göller Hakkında:

• Yüz ölçümü en çok değişen Tuz gölüdür.

  
  

• Salda gölü en berrak göldür.

  
  

• Aktaş gölü, Gürcistan – Türkiye sınırını oluşturur.

  
  

• Doğal göl en fazla Akdeniz, en az ise Güneydoğu.

  Yapay göller:

  
  

  Barajlar Haritası

  
  

• Fırat: Atatürk, Keban, Karakaya, Birecik.

  
  

• Dicle: Ilısu, Kralkızı, Batman.

  
  

• Yeşilırmak: Almus, Hasan Uğurlu, Suat Uğurlu.

  
  

• Gediz: Demirköprü

  
  

• Çoruh: Muratlı, Deriner, Borçka

  
  

• Kızılırmak: Hirfanlı, Kesikköprü, Kapulukaya, Altınkaya.

  
  

• Sakarya: Sarıyer, Gökçekaya.

  
  

• Manavgat: Oymapınar.

  
  

• B.Menderes: Kemer, Adıgüzel.

  
  

• Ceyhan: Aslantaş, Sır, Berke barajı. NOTLAR:

• En fazla elektrik üretimi Atatürk Barajı.

  
  

• Yusufeli En yüksek toprağa sahiptir.

  
  

• İlk baraj ‘’Çubuk ‘’

  
  

• Dünya'nın en uzun gövdeli barajı Dicle nehri üzerinde 2020 yılında Mardin'de Ilısu barajı açıldı.

  
  

• Türkiye’de akarsu erozyonu fazla olduğu için barajların ömrü kısalmıştır. Bu yüzden etrafında ağaçlandırma faaliyetleri yapılır.

  Türkiye’de Doğal Afetler: 1)Heyelan:

• Heyelanın oluşması için eğim, yağış, killi ovası, tabakaların uzaması ve beşeri faktörler.

  
  

• En fazla Karadeniz’de (Doğu), çünkü yağış fazla ve eğim çok.

  
  

  Önlemek için: Yerleşim uzakta olmalı, taraçalama, set çekmek.

  
  

• En çok ilk baharda olur çünkü karlar erir.

  
  

  1. Erozyon:

     
     

• Toprağın üst kısmının akarsu ve rüzgarlar tarafından süpürülmesidir.

  
  

• Nedenleri: Bitki örtüsü yoksunluğu, nadas yöntemi, Anız yakılması, sağanak yağışlar, meralarda aşırı otlatma, arazinin eğim yüzeyinde sürülmesi.

  
  

  Önlemek için: Ağaçlandırma, Nöbetleşe ekim (her yıl başka ürün), Halkın bilinçlendirilmesi(Anız Yakma), Drenaj Kanalları (sağanak yağışlar), Besi, Eğime dik sürmek.

  
  

• Türkiye’de en fazla İç Anadolu (Konya Karapınar), Güneydoğu.

  
  

  1. Sel ve Taşkın:

     
     

• Meriç ve ergene en fazla sel ve taşkına neden olan nehirlerdir.

  
  

• Büyük M, Gediz, Bakırçay, Asi buralarda risk fazladır.

  
  

• Sel ve taşkın riski az olanlar: (Fırat, Dicle, Aras, Kura) -> Derin Yatak

  
  

• Depremden sonra ikinci büyük doğal afet.

  
  

  1. Çığ:

     
     

• Kar yağışı ve eğim etkili olur.

  
  

  Önlemek için: Yerleşim uzak olmalı, set çekilmeli, yapay çığ oluşturma(Türkiye’de en çok) erken uyarı sistemi(4 dakika önceden haber veriyor.)

  
  

• Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’da yaygın.

  
  

  1. Deprem:

  
  

  1. Kuzey Anadolu Fay Hattı (En aktif)

  2. Batı Anadolu Fay Hattı

     
     

  3. Doğu Anadolu Fay Hattı

  
  

• En az riskli bölgeler: Karaman çevresi, Anamur çevresi, Mardin, Doğu Karadeniz kıyılar, Sinop çevresi, Yıldız Dağları çevresi.

  Türkiye’de Kıyı tipleri: 1)Boyuna kıyı tipi:

• Dağlar denize paralel olmalı, Karadeniz’de görülür.

  
  

• Kıyıdaki iklim iç kesimlere sokulamaz, kıyı ile iç kesim arası ulaşım zor, kıta sahanlığı dardır.(denizin derinliği fazla, kıyıda köy, Körfez, Doğal liman sayısı azdır, Falez Fazladır gerçek kıyı uzunluğu ile, kuş uçuşu arasındaki fark azdır) (Dağlar denize paralel olduğu için)

  
  

  2)Enine kıyı tipi:

  
  

• Dağ denize dik uzanır. Ege’de görülür.(En fazla gerçek kıyı Muğla'dadır) Not: Menteşe, kıyıya paralel olduğu için burada Falez görülür.

  1. Ria Kıyı Tipi:

     
     

• Eski Akarsu vadilerinin deniz seviyesine yükselmesi ile birlikte boğaza dönüşmesidir.

  
  

• İstanbul ve Çanakkale Boğazı, Muğla (Gökova)

  
  

  1. Limanlı Kıyı Tipi:

     
     

• Büyük ve Küçük Çekmece ve Sinop (inceburun)

  
  

  1. Dalmaçya Kıyı tipi:

     
     

• Kıyıya yakın sıra dağlar arasındaki çukurlukların deniz suyu altında kalmasıyla oluşur.

  
  

• Antalya Kaş – Finike

  
  

  1. Kalanklı Kıyı Tipi:

     
     

• Kanyon Vadinin su altında kalmasıyla oluşumu Akdeniz'de yaygındır (Mersin Taşucu)

  
  

  Türkiye’de olmayan kıyı tipleri:

  
  

• Fiyord ve skayer kıyı tipleri, Mercanlı kıyı tipleri: Matematik konum yüzünden(Orta kuşak sonucu)

  
  

• Haliç ve watt kıyı tipleri kıyı tipleri: Özel konum yüzünden (Okyanusa kıyımız yok)

  Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar:

  
  

  1. Sibirya Termik Yüksek Basıncı: (Kuzey)

     
     

• Kış mevsiminde çok soğuk ve ayazlı günler geçirmesine neden olur.

  
  

  1. Basra Teknik Alçak Basıncı: (Güneydoğu)

     
     

• Yaz mevsiminde sıcak ve kurak geçmesi neden olur.

  
  

• Bu basınç merkezi muson sisteminin bir uzantısıdır.

  
  

  1. İzlanda Dinamik Alçak Basıncı:

     
     

• Kış mevsiminin kısa süreliğine yağış ile birlikte bahar koşullarını yaşamında etkili

  
  

  1. Azor Dinamik Yüksek Basınç:

  
  

• Yaz mevsiminde sıcaklık değerlerinin artmasına neden olur.

  
  

• Akdeniz ikliminde yaz kuraklığına neden olur.

  
  

  Rüzgarlar:

  
  

  Sıcak: Lodos, Kıble, Samyeli (keşişleme), Föhn Soğuk: Karayel, Yıldız, Poyraz, Etezyen

  1. Föhn:

     
     

• Her 100 m’de bir 1°C artar

  
  

• Doğu Karadeniz, Antalya, Iğdır

  
  

• Rize ve Iğdır’a föhn rüzgarları mikroklima oluşturur.

  
  

  1. Etezyen:

  
  

• Kuzeyden kıyı egeye doğru esen ve serinletici etki olan rüzgarlardır.

  
  

  1. Kara ve Deniz:

     
     

     Kara:(Deniz meltemi İmbat)

     
     

• Gündüz rüzgar yüksek basınçtan yani denizden daha sıcak alçak basınca yani kara doğru eser.

  Gece:(Kara Meltem)

  
  

• Rüzgar yüksek basınca yani karadan daha sıcak alçak basınca yani denize doğru eser.

  
  

  1. Doğu Vadi

  
  

  Gündüz: (Vadi meltemi)

  
  

• Rüzgar yüksek basınca yani vadiden daha sıcak alçak basınca yani dağ’a doğru eser.

  
  

  Gece: (Dağ meltemi)

  
  

• Rüzgar yüksek basınca yani dağ’dan daha sıcak alçak basınca yani vadiye doğru eser.

  Türkiye’de Nem ve Yağış 1)Maksimum Nem:

• Belirli sıcaklıkta havanın alabileceği nem miktarıdır.

  
  

• Sıcaklık arttıkça maksimum nem’de artar. Yaz mevsiminde maksimum nemin en fazla olduğu bölge Güney Anadolu, kışın ise Akdeniz bölgesidir.

  
  

  1. Mutlak Nem:

     
     

• Belirli sıcaklıkta havanı içeresinde bulunan nem miktarıdır.

  
  

• Kıyılarda mutlak nem oranı fazla iken iç kesimlerde bu oran azdır.

  
  

  1. Bağıl Nem:

  
  

  

• Mutlak nemin, maksimum neme oranına bağıl nem denir.

  
  

• Yağışın oluşabilmesi için maksimum nemin mutlak olarak azalması.

  
  

  Yağışlar:

  
  

• Yağışın fazlası: Doğu Karadeniz, Batı Karadeniz, Yıldız Dağları, Muğla(Menteşe), Antalya, Hatay, Hakkari, Erzurum – Kars, Sivas. (Yüksek ve Kıyılar)

  
  

• Yağışın en azı: Tuz göl çevresi, Konya ovası, Marmara’da Ergene, Güneydoğu’nın güneyi, Iğdır, Çorum – Kelkit oluğu, (Alçak ve iç)

  İklim türleri:

  
  

  1. Karadeniz İklimi:

     
     

• En fazla yağış Sonbaharda.

  
  

• Yıllık ortalama 1500-2000 mm yağış olur.(en fazla)

  
  

• Yağış biçimi yamaç(orografik ) yağıştır.

  
  

• Orman bitki örtüsü

  
  

• Az sıcaklık yaprak boyutlarını küçültmüştür.

  
  

• Orman 0 metre’de başlar.(Yağış çok)(Özel konum)

  
  

• Karadeniz’de yağışın fazla olması orman alt sırasının deniz seviyesinde başlamasına neden olmuştur. Bu durum özel konum ile açıklanır.

  
  

  Psödomaki: Karadeniz’de ormanların tahrip edilmesiyle yerlerine çıkan psödomaki benzeri çalılardır.

  
  

  1. Akdeniz İklimi:

     
     

• En fazla yağış Kışta.

  
  

• Yıllık ortalama 800-1200 mm arası yağış.(ikinci)

  
  

• Yağış biçimi cephe(frontal) yağıştır.

  
  

• Maki bitkisi örtüsü (Zeytin,Defne,Sandal,Mersin,Kocayemiş,Zekkum)

  
  

• Kızılçam’ın tahrip olmasıyla maki ortaya çıkarılmıştır. Makiden sonra garig çıkar.

  
  

• Orta Fırat, Kıyı Akdeniz ve Ege, Güney Marmara’da görülür.

  
  

  1. Karasal iklim:

     
     

     1. Ilıman karasal iklim: (bütün bölgelerde)

        
        

• En fazla yağış ilk baharda.

  
  

• Yıllık ortalama 300 – 400 mm arası yağış alır. (en az)

  
  

• Yağış biçimi yükselim (Konveksiyonel) yağışlar.

  
  

• Step (bozkır) bitki örtüsü. (Geven, Çobanyastığı, Üzerlik otu)

  
  

  1. Sert karasal iklim:

• En fazla yağış yazın

  
  

• Yıllık ortalama 600-650 mm arası yağış

  
  

• Yağış biçimi yükselim (Konveksiyonel) yağışlar.

  
  

• Çayır bitki örtüsü

  
  

  Antropojen bozkır: Karasal iklimlerde ormanların tahrip edilmesiyle yerlerine çıkan ot topluluğudur.

  
  

• İklim çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge Marmara’dır.

  Türkiye’de Bitkiler:

  
  

  1)Ormanlar:

  
  

  KALEMDİG = Bölgeler

  
  

  (Karadeniz, Akdeniz, Ege, Marmara, Doğu Anadolu, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu)

  
  

  en fazla Batı Karadeniz en az Güney Doğu

  
  

  

  İller:

  
  

  1. Antalya

     
     

  2. Kastamonu

     
     

  3. Muğla En fazla

     
     

  4. Mersin

     
     

  5. Balıkesir

  
  

  *(en az = Iğdır)*

  
  

  Geniş Yaprakl(En çok Karadeniz): Kestane, Gürgen, Palamut, Meşe, Kayın, Ihlamur, Dışbudak, Kızıldağı, Akçaağaç.

  
  

  

  ğne yapraklı: Kızılcam(Akdeniz), Karaçam - Sarıçam(Her yer), Ladin(Doğu Karadeniz), Ardış - Göknar(Her yer), Sedir -Servi(Akdeniz).

  
  

  1. Meşe

     
     

  2. Kızılçam En Çok

     
     

  3. Karaçam

  
  

  2) Relikt(Kalıntı)Bitki :

  
  

• Geçmiş jeolojik devirlerden varlığını günümüze kadara sürdürmüştür.

  
  

  Kanatlı Ceviz: Yer şekilleri ve zamanlar bitkinin yaşamasını sağlamış. 3) Endemik Bitki :

• Sadece bulunduğu yüzeye özgü olan tür. Türkiye’de 3000’de fazla.

  
  

• İklim farklı zaman etkileri:

• En fazla batı ve orta taraflarda

  
  

  Sığla ağacı = Köyceğiz

  
  

  İspir meşesi = Kastamonu, Yozgat Kasnak meşesi = Göller yöresi

  Istranca meşesi = Yıldız Dağı (Zonguldak) Kazdağı Göknarı = Balıkesir, Çanakkale

  Datça Hurması = Datça = (TR’de tek palmiye türü)

  
  

• 2020’de yeni bir endemik tür keşfedildi yünlü gelin: Denizli

  Türkiye’de Topraklar:

  
  

  1. Zonal:

     
     

• Bulunduğu yörede ana kaya üzerinde iklim yapısına göre oluşan düzenli katmanlara sahip topraklardır.

  
  

  1. Kahverengi orman toprağı:

     
     

• Karadeniz’de ve Marmara ormanlarında görülen bu toprak türü humus oranı yüksek olduğu için verimlidir.

  
  

  1. Terra rossa Toprak:(Kırmızı)

     
     

• Akdeniz iklim bölgesinde görülen bu toprak türü kireç oranı fazla olduğu için verimsiz.

  
  

  1. Kestane renkli step toprağı:(en yaygın)

     
     

• Türkiye’de en fazla görülen toprak türüdür. Karasal iklimlerde görülen bu toprak türü humus oranı az olduğu için verimsizdir.(Bitki az)

  
  

  1. Çernezyum:(Kara)

     
     

• Erzurum – Kars çevresinde görülen bu toprak türü dünyanın en verimli toprak türü denir.

  
  

  1. Podzolik:

     
     

• Batı Karadeniz’de en yüksek kesimlerde görülen bu toprak türü çok yıkandığı için verimsiz.

  
  

  1. Azonal:

     
     

• Dış kuvvetlerin taşımasıyla oluşan bu toprak grubu düzenli katmanlara sahip değil.

  
  

• Alüvyal ve Kolüvyal toprak oluşur. (akarsu ile) İri toprak=Litosol, İnce= Regosol

• Buzul: Moren Topraklar. (Ağrı, Kaçkar, Erciyes)

  
  

• Rüzgar: Lös = Güneydoğu.

  
  

  1. İntrazonal:

     
     

• Bulunduğu kayaç yapısına göre oluşan ve katmanlara tam olgunlaşmış topraklardır.

  1. Vertisol:

  
  

• En çok Trakya

  
  

• Killi ve Kireçlidir. b) Samançaklar

• Tuzlu toprak.

  
  

• Tuz gölü. (beyaz)

  
  

• Tarım yok, Bitki var.